Ուղորդող հարցեր

Ուղղորդող հարցեր.

• Որո՞նք  են  անկենդան  և  կենդանի օրգանիզմների  նմանությունները և տարբերությունները
  Քանի՞  <<թագավորության>> է   բաժանվում  կենդանի  աշխարհը
  
  
• Նմանությունները:
  • Կենդանի և Անկենդան: Այս երկու տեսակները ունեն հետևյալ նմանություններ՝ նախկինում գտնվող կենդանի սահմաններում, էկոսիստեմայությունում և համապատասխան բազմազառված այլ հասկանալի հատվածներում:
• Տարբերությունները:
  • Կենդանի և Անկենդան: Բայց այս երկու տեսակները տարբերվում են ուղիղ ենթադրությամբ։ Կենդանի օրգանիզմերը պարունակում են հատկություններ՝ կենդանական համաձայնություն, կառուցապատմություն և բարոքսավորություն:
• Թագավորությունը:
  • Քանի՞՞՞՞՞՞՞ Թագավորության: Թագավորությունը կազմվում է կենդանի աշխարհի գենետիկ բաժանումից, այնպես որ թագավորության առաջարկում չունի դեպքեր, եթե դադարեցնում ենք թագավորության բաժանումը։
    
    
• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը, որոնք նաև անվանում են կենսական  տարրեր`մակրո-, միկրո-,
  ուլտրատարրերը
  
• Բոլոր կենդանի օրգանիզմերի հիմնական տարրերը պատահականորեն չեն բազմազառված, սակայն համապատասխան են մի շարք տեսակների՝ մակրո-, միկրո-, ուլտրատարրերը։
  
• Մակրոտարրերը: Այսպիսի տարրերը ամենամեծների մեծածառովի կենդանիները մաքառված տարածված դեպքերում։ Դեպքահայտ դատական միջուկի միջոցով նկատելիս դրանցից շուտ մի շուրջ ամենավատտակածների։
• Միկրոտարրերը: Այս տարրերը միաժամանակ ավելացնում են տեսակիրը։ Բազմազառվածների համար հասանելին են մատուցման և ավելացման ամենաարաբեթ միջուկներ։
• Ուլտրատարրերը: Այս տարրերը գտնվում են թարգմանված միաժամանակակիրը։ Այդպիսի տարրերի բարելավման գործումը բարելավում է գենետիկ տարրերի հետ մարտի շուտով։
• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը, գրեք  նրա  բաղադրությունը
• Ինչու՞ են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է…»
  
• Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների, վիտամինների  գործառույթները  կենդանի  օրգանիզմում
  
  
• Սպիտակուցների գործառույթները:
  • Սպիտակուցները մարդկանց օրգանիզմում ունեն շատ նախատեսված գործառույթներ։ Իսկապես, դրանցից մի քանիսները՝ հաշվի առնում է մատնելու կամ շնչելու դեպքերում, ազատվելու դեպքերում, հաշվի առնում է այլ կամ հատույցներ։
• Ածխաջրերի գործառույթները:
  • Ածխաջրերը կենդանական խոտորումով են ստացվում եւ գամուլայով են մշակվում։ Եթե այս բաղադրիչը իրագործում է ուղղված ամենալավ պաշարներով, ապա այդպիսի միջուկը կարող է լուծել ուստի ածխաջրական խոտորումները։
• Ճարպերի գործառույթները:
  • Ճարպերի գործառույթները պարտադիր են կենդանական աշխարհի մեջ՝ ներառելու համար առաջարկված ավանդական բարդությունները, մեկնելու համար ու կայացնելու համար։
• Նուկլեինաթթուների գործառույթները:
  • Նուկլեինաթթուները նկատելիս կենդանական միջուկները ավելացնում են իրագործարան աշխարհի սպառած մասը։ Իսկապես, այդպիսի բարելավումը կարող է ստացվել ուղղեցնելու մեկնելու դեպքերում:
• Վիտամինների գործառույթները:
  • Վիտամինները կարող են գործել համատեղյակ նյութերի մեջ՝ այլ կենդանիների կամ մարմնի միջուկներում։ Եթե մեկնելու դեպքում ստաբաթի գործը հետո գամափոշության միջոցով վերջնաշարում է ստացվում։

• Ինչպիսի՞ օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում
  
• Օրգանական Նյութերը կանանքում՝
• Ադնոզիններ (DNA և RNA): Գիտական ադնոզինները հանդիսանում են կենդանի ժամանակակից դպրոցները։ Եվրոպայում ավելին տեղադրված են հոլանդացի համակարգչային արաջարաններում։
• Պրոտեիններ: Կենդանի մշակված մասը հանդիսանում է մատնված պատշաճ կենդանիների կարգավորումը։
• Բիոլոգիական մարմնալարեր: Կենդանի մշակված մասը պատշաճ միավորմանը եւ գամափոշությունը գործելուն գործունեության համար հաճախություն ունի։
• Իմունահամալիրություն: Իմունահամալիրությունը հանդիսանում է հայերաբոր գործումը՝ կենդանին պաշարներում մեծամասնություն ունեցող տեսակավորվածության առաջացման համար։
• Պրոհորմոններ: Կառուցումը այս մասի մեջ ներառված տարբեր պրոհորմոնները շատ կարևոր են կենդանի կոնտրոլը՝ մշակելու, մեծամասնությանը՝ թուլավածությանը, գործածությանը՝ պատճառների վրա։
• Ոսկրանյութեր: Կենդանի մշակված մասը պատշաճ կամայական ոսկրանյութերը միջոցով հաճախություն ունենում են կենդանիների համար։
  
• Անօրգանական Նյութերը կանանքում՝
• Բակտերիաներ: Բակտերիաները հանդիսանում են մարմնում պատարագը ապակենդանիները պահպանելու, առաջացման, հիմնական առաջարկների համար։
• Վիրուսներ: Եվրոպայում մեծ մասում դուրս է եկել գրավումների մեջ այդ առարկայում, առաջարկվում է նոր մեթոդների համար։
• Արյան ուռուցքներ: Արյան ուռուցքները ուստի միավորված անօրգանական նյութեր են։
• Գազաներ: Գազաները պատճառներ ունենում են չհամալիրված մոլեկուլներում։
• Դեղամիջոցներ: Դեղամիջոցների մասը ապակենդանիների համար հաճախություն ունենալու, գործում ելու դեպքում։
• Ինչպիսի՞  երևույթ   է  լուսասինթեզը 〈ֆոտոսինթեզը〉՝ ֆիզիկական, թե՞ քիմիական
  
  Ֆիզիկական
  
• Ինչպիսի՞  կենսական  միջավայր  է  անհրաժեշտ  բույսի  աճի  համար:
  
  Կալիում , ֆոսֆոր , ազոտ , նատրիում , կալցիում, երկաթ և քլոր պարարտանյութ։
  
  
  
  
  

Փորձ 3. Սպիտակուցի բնափոխումը

Ազդանյութեր՝   Ձվի սպիտակուցի լուծույթ, կաթ, աղաթթվի՝ HCl-ի 10%-անոց լուծույթ կամ քացախաթթվի 10%-անոց լուծույթ (քացախ): 

Փորձի  ընթացքը: Փորձանոթի  մեջ լցնել 10 մլ ձվի  սպիտակուցի լուծույթ  կամ էլ  նույն  քանակով կաթ, ավելացնել  3 մլ HCl-ի 10%-անոց լուծույթ կամ   5 մլ քացախաթթվի 10%-անոց լուծույթ (քացախ);  Փորձանոթի պարունակությունը զգուշությամբ տաքացնել  թափահարելով մինչև նկատվեն  սպիտակուցի  մակրոմոլեկուլները:

Աղբյուրը՝ Ա. Հ. ԹՌՉՈՒՆՅԱՆ, Ն. Կ. ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ,
Հ. Մ. ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ <<ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԿԵՆՍԱՔԻՄԻԱՅԻ
ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐ>>,ԵՊՀ,ԵՐԵՎԱՆ,2017

Հարցեր

1.       Քանի՞  միլիոն  նյութ  է  հայտնի  մարդկությանը:

Մարդկանց հայտնի է ավելի քան 160 միլիոն քիմիական նյութ:

2.       Ինչպե՞ս  են  դասակարգվում  նյութերն  ըստ  բաղադրության  պատասխանը հիմնավորեք   օրինակներով:

Նյութերը կարելի է դասակարգել՝ ելնելով դրանց բաղադրությանից, տարրերի, միացությունների և խառնուրդների:

Տարրեր:

Սահմանում. Տարրերը մաքուր նյութեր են, որոնք կազմված են միայն մեկ տեսակի ատոմից: Քիմիական միջոցներով դրանք չեն կարող բաժանվել ավելի պարզ նյութերի։
Օրինակ՝ թթվածինը (O2) տարր է: Թթվածնի յուրաքանչյուր մոլեկուլ բաղկացած է թթվածնի երկու ատոմից։
Միացություններ:

Սահմանում. Միացությունները նյութեր են, որոնք կազմված են երկու կամ ավելի տարբեր տարրերից, որոնք քիմիապես համակցված են ֆիքսված հարաբերակցությամբ: Բաղադրիչները կորցնում են իրենց սկզբնական հատկությունները և ձևավորում նոր նյութ՝ յուրահատուկ հատկություններով։
Օրինակ. Ջուրը (H2O) միացություն է: Այն բաղկացած է երկու ջրածնի ատոմներից և մեկ թթվածնի ատոմներից, որոնք կապված են միմյանց հետ:
Խառնուրդներ:

Advertisement

about:blank

Սահմանում. Խառնուրդները երկու կամ ավելի նյութերի համակցություններ են, որոնցում յուրաքանչյուր բաղադրիչ պահպանում է իր սկզբնական հատկությունները: Խառնուրդները կարող են լինել միատարր (միատարր կազմ) կամ տարասեռ (ոչ միատեսակ կազմ):
Օրինակներ.
Միատարր խառնուրդ. աղի ջուրը միատարր խառնուրդ է: Այն բաղկացած է ջրի մեջ հավասարաչափ բաշխված լուծված աղից (նատրիումի քլորիդ):
Հետերոգեն խառնուրդ. Trail mix-ը տարասեռ խառնուրդ է: Այն պարունակում է տարբեր բաղադրիչներ, ինչպիսիք են ընկույզը, չամիչը և շոկոլադը, որոնք կարելի է տեսողականորեն տարբերել:
Հասկանալով նյութերի բաղադրությունը՝ գիտնականները կարող են վերլուծել և կանխատեսել դրանց հատկություններն ու վարքագիծը: Տարրերի, միացությունների և խառնուրդների դասակարգումն օգնում է պարզեցնել բնական աշխարհում հանդիպող նյութերի հսկայական բազմազանության ըմբռնումը:

3.       Ինչպե՞ս  են  դասակարգվում  նյութերն  ըստ  ծագումնաբանության:

Նյութերը կարելի է դասակարգել ըստ ծագումնաբանության կամ ծագման՝ սովորաբար երեք լայն կատեգորիաների: բնական նյութեր, սինթետիկ նյութեր և կոմպոզիտային նյութեր: Ահա յուրաքանչյուր կատեգորիայի համառոտ բացատրությունը:

Բնական նյութեր.

Սահմանում. Բնական նյութերն այն նյութերն են, որոնք հանդիպում են բնության մեջ և էականորեն չեն փոփոխվում մարդու միջամտությամբ: Նրանք սովորաբար հանդիպում են երկրակեղևում կամ ստացվում են կենդանի օրգանիզմներից:
Օրինակներ.
Փայտ: Ստացվում է ծառերի ցողուններից և ճյուղերից:
Քար: Բնական հանքանյութեր, ինչպիսիք են գրանիտը, մարմարը կամ կրաքարը:
Մետաղներ. բնական տարրեր, ինչպիսիք են երկաթը, պղինձը և ոսկին:
Սինթետիկ նյութեր.

Սահմանում. Սինթետիկ նյութերը արհեստականորեն ստեղծվում են մարդկանց կողմից քիմիական գործընթացների կամ ճարտարագիտության միջոցով: Նրանք կարող են ընդօրինակել բնական նյութերի հատկությունները կամ ունենալ բոլորովին նոր հատկանիշներ:
Օրինակներ.
Պլաստիկ. Ստացվում է նավթաքիմիական նյութերից սինթեզված պոլիմերներից:
Նեյլոն. Սինթետիկ պոլիմեր, որն օգտագործվում է տեքստիլ և ճարտարագիտական կիրառություններում:
Սինթետիկ կաուչուկ. Ստեղծվել է քիմիական գործընթացների միջոցով բնական կաուչուկը նմանակելու համար:
Կոմպոզիտային նյութեր.

Սահմանում. Կոմպոզիտային նյութերը պատրաստվում են երկու կամ ավելի տարբեր տեսակի նյութերի համադրմամբ՝ ուժեղացված հատկություններով նոր նյութ ստեղծելու համար: Դրանք կարող են ներառել բնական և սինթետիկ բաղադրիչների համադրություն:
Օրինակներ.
Ապակեպլաստե. Պոլիմերային մատրիցայի մեջ ներկառուցված ապակե մանրաթելերի կոմպոզիտ:
Բետոն. բաղկացած է ցեմենտի, ջրի և ագրեգատների (ավազ, մանրախիճ) խառնուրդից:
Նրբատախտակ. Կառուցված է փայտի երեսպատման բարակ թիթեղները սոսինձով շերտավորելով:
Ծագումնաբանական դասակարգումն օգնում է հասկանալ նյութերի ծագումն ու արտադրական գործընթացները, որոնք, իր հերթին, կարող են պատկերացում կազմել դրանց հատկությունների, կատարողականի և հնարավոր կիրառությունների վերաբերյալ: Այս դասակարգման համակարգը արժեքավոր է տարբեր ոլորտներում, ներառյալ արտադրությունը, շինարարությունը և նյութերի գիտությունը:

4.       Անօրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք, գրեք  օրինակներ:

Անօրգանական նյութերը միացություններ են, որոնք չեն պարունակում ածխածին-ջրածին (C-H) կապեր և հաճախ ստացվում են հանքանյութերից, մետաղներից և ոչ մետաղներից։ Ահա անօրգանական նյութերի մի քանի օրինակներ.

Ջուր (H2O):

Ամենատարածված և էական անօրգանական նյութերից մեկը։ Այն ջրածնից և թթվածնից կազմված միացություն է։
Սովորական աղ (նատրիումի քլորիդ — NaCl):

Իոնային միացություն, որը կազմված է նատրիումի իոններից (Na+) և քլորիդ իոններից (Cl-)։
Ածխածնի երկօքսիդ (CO2):

Չնայած այն պարունակում է ածխածին, ածխաթթու գազը համարվում է անօրգանական, քանի որ չունի ածխածին-ջրածին (C-H) կապեր։ Այն ածխածնի և թթվածնի միացություն է։
Կալցիումի կարբոնատ (CaCO3):

Ժայռերի, խեցիների և մարգարիտների մեջ հայտնաբերված կալցիումի կարբոնատը անօրգանական միացություն է:
Ամոնիակ (NH3):

Ազոտի և ջրածնի միացություն, որը հաճախ օգտագործվում է պարարտանյութերի և մաքրող միջոցների մեջ։
Ծծմբաթթու (H2SO4):

Կարևոր արդյունաբերական թթու, որը բաղկացած է ջրածնից, ծծումբից և թթվածնից։
Սեղանի շաքար (սախարոզա — C12H22O11):

Մինչ ածխածինը առկա է, սեղանի շաքարը համարվում է անօրգանական, քանի որ այն չունի ածխածին-ջրածին (C-H) կապեր: Այն ածխածնի, ջրածնի և թթվածնի միացություն է։
Թթվածին գազ (O2):

Տարրական երկատոմային մոլեկուլ, որն անհրաժեշտ է շնչառության և այրման համար:
Սիլիցիումի երկօքսիդ (SiO2):

Սովորաբար հայտնի է որպես քվարց, այն շատ ապարների և հանքանյութերի հիմնական բաղադրիչն է:
Երկաթի օքսիդ (Ժանգ — Fe2O3):

Ձևավորվում է, երբ խոնավության առկայության դեպքում երկաթը փոխազդում է թթվածնի հետ, ինչի արդյունքում առաջանում է կարմրաշագանակագույն միացություն:
Այս օրինակները ցույց են տալիս անօրգանական նյութերի բազմազան բնույթը, որոնք կարող են ներառել տարրեր, պարզ միացություններ և բարդ հանքանյութեր։ Անօրգանական քիմիան ներառում է նյութերի լայն տեսականի, որոնք կարևոր դեր ունեն տարբեր ոլորտներում, ներառյալ արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը և առօրյա կյանքում:

5.       Օրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք, գրեք  օրինակներ:

Օրգանական նյութը բաղկացած է ածխածնի վրա հիմնված միացություններից, որոնք սովորաբար պարունակում են ածխածին-ջրածին (C-H) կապեր։ Օրգանական միացությունները կարևոր են կյանքի համար և հայտնաբերված են կենդանի օրգանիզմներում և դրանց կողմնակի արտադրանքներում: Ահա օրգանական նյութերի մի քանի օրինակներ.

Գլյուկոզա (C6H12O6):

Պարզ շաքար և կենդանի օրգանիզմների էներգիայի հիմնական աղբյուր:
Էթանոլ (C2H5OH):

Ալկոհոլը, որն առկա է այնպիսի խմիչքների մեջ, ինչպիսիք են գարեջուրը, գինին և ոգելից խմիչքները: Օգտագործվում է նաև որպես վառելիք։
մեթան (CH4):

Պարզ ածխաջրածնային գազ և բնական գազի հիմնական բաղադրիչ:
ԴՆԹ (Deoxyribonucleic Acid):

Գենետիկական նյութ, որը կրում է ժառանգական տեղեկատվություն կենդանի բջիջներում:
Սպիտակուցներ:

Ամինաթթուներից կազմված խոշոր մոլեկուլներ։ Օրինակները ներառում են ֆերմենտներ, հակամարմիններ և կառուցվածքային սպիտակուցներ:
Ճարպեր և յուղեր.

Լիպիդներ, որոնք ծառայում են որպես էներգիայի պահպանման մոլեկուլներ: Օրինակները ներառում են յուղերի և ճարպերի մեջ հայտնաբերված տրիգլիցերիդները:
Ցելյուլոզա:

Բարդ ածխաջրեր, որը հայտնաբերված է բույսերի բջիջների պատերում, որն ապահովում է կառուցվածքային աջակցություն:
Վիտամիններ.

Օրգանական միացություններ, որոնք անհրաժեշտ են կենդանի օրգանիզմների տարբեր կենսաքիմիական գործընթացների համար: Օրինակները ներառում են վիտամին C (ասկորբինաթթու) և վիտամին E:
Կոֆեին.

Խթանիչ, որը հայտնաբերված է սուրճի, թեյի և որոշ գազավորված ըմպելիքների մեջ:
Քացախաթթու (CH3COOH):

Գտնվում է քացախի մեջ և օգտագործվում տարբեր քիմիական նյութերի արտադրության մեջ։
Ասպիրին (ացետիլսալիցիլաթթու).

Ընդհանուր ցավազրկող և հակաբորբոքային դեղամիջոց:
Մեթանոլ (CH3OH):

Պարզ սպիրտ, որն օգտագործվում է որպես լուծիչ և վառելիք:
Քլորոֆիլ:

Բույսերի կանաչ պիգմենտը, որը վճռորոշ դեր է խաղում ֆոտոսինթեզի մեջ:
Հորմոններ:

Օրգանական միացություններ, որոնք կարգավորում են կենդանի օրգանիզմների ֆիզիոլոգիական պրոցեսները։ Օրինակները ներառում են ինսուլին և էստրոգեն:
Բնական բենզին (բենզին).

Հում նավթից ստացված բենզինը ածխաջրածինների բարդ խառնուրդ է, որն օգտագործվում է որպես վառելիք ներքին այրման շարժիչների համար։
Այս օրինակները ցույց են տալիս օրգանական նյութերի բազմազանությունը, որը հիմնարար է կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքի, ֆունկցիայի և էներգետիկ գործընթացների համար: Օրգանական քիմիան ուսումնասիրում է ածխածին պարունակող այս միացությունների հատկությունները, կառուցվածքը և ռեակցիաները։

6.       Ո՞ր նյութերն են ավելի շատ, օրգանականը, թե՞անօրգանականը, պատասխան           հիմնավորեք:
Անօրգանական նյութերն ավելի շատ են, քան օրգանականները։ Երկրի ընդերքը, օվկիանոսները և մթնոլորտը հիմնականում կազմված են անօրգանական նյութերից, ինչպիսիք են հանքանյութերը, աղերը և գազերը։ Թեև օրգանական նյութերը կարևոր են կյանքի համար, դրանց ընդհանուր առատությունը ավելի քիչ է համեմատած անօրգանական միացությունների լայն տարածման հետ:

7.       Ո՞ր  նյութերն  են  կոչվում  օքսիդներ, հիմքեր,  թթուներ, աղեր սահմանեք,          դասակարգեք, գրեք օրինակներ,  նշեք  ֆիզիկաքիմիական   հատկությունները:

Իմ տարրը – ածխածին, CO2

Գրել բանաձևը

Բաղադրության գրառումը

Տարրերի նշանների և ինդեքսների օգնությամբ

1 ինդեքսը չի գրվում

Քիմիա

MgO + H2O = Mg(OH)2

Համոզվելու համար, որ ստացել են հիմք օգտագործում ենք հայտանյութ՝ ֆենոլֆտալեին։

Փորց 4․

Չեզոքացման ռեակցիայով ստանալու ենք աղ MgCl2

Mg(OH)2 + 2HCl —-> MgCl2 + 2H2O

փորցի համար վերրել ենք m(MgO) = 2 գ

m(MgCl2) = ?գ

1 որոշոլ քանակ n
n = m : M
m=n*M

Ինքնաստագում

                                Ինքնաստւգման   առաջադրանքներ

                 «7,8-րդ  դաս.  հիմնական  բաժինների   կրկնողություն» 

                     Յուրաքանչիուր  առաջադրանքը  0,16  միավոր  է       

1.   Ո՞ր  շարքում   են  գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

     1 )  քանոն, ապակի, գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
     2)  սեղան, համակարգիչ, տետր, վարդ, մատանի
     3)  երկաթ, ֆոսֆոր, բաժակ,  գրիչ, թթվածին
     4)  պղինձ, ջուր,  սոդա,  արծաթ, ոսկի, ջրածին

• Ո՞ր  շարքում  են  նյութերը  ներկայացված  ըստ  մարդու  օրգանիզմում  դրանց   զանգվածային   բաժնի  նվազման.
•  ածխաջրեր, ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր
• սպիտակուցներ, ջուր, ճարպեր, ածխաջրեր
• սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ջուր, ճարպեր
• ջուր, սպիտակուցներ, ճարպեր, ածխաջրեր

• Ո՞ր  շարքում  են  չվերականգնվող  բնական  պաշարների  անվանումները.

       1)   բնական  գազ, անտառային  ծածկույթ, օդ, ջուր

       2)  մաքուր  ջուր, բերրի  հող, նավթ, ածուխ

       3)  բույսեր, կենդանիներ, մետաղներ, օդ

       4)  մետաղներ, բնական  գազ, ածուխ, նավթ

• Քանի՞  նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում. 

    ջրի  կաթիլ,  պղնձե  թաս,  ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ, պղնձե  կուժ, սառցե  դղյակ.

    1)  3                                         2)  6                                           3)  4                                        4)  5

• Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված  միայն   օրգանական   նյութեր.
  1)  ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ, ճարպ, քլոր
  2)  կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ, մեթան
  3)  սախարոզ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ, օսլա

4) սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ, ացետոն, օզոն

• Ո՞ր  շարքում  են  գրված  միայն  պարզ  նյութեր.
•  ջուր, ալմաստ, ամոնիակ, օքսիդ, աղ
•  ծծումբ, ֆոսֆոր, սոդա, ազոտ, թթու, հիմք
•  թթվածին, ալմաստ,  օզոն, ֆուլերեն, ֆոսֆոր
•  երկաթ,  ավազ,  դոլոմիտ, գրաֆիտ, մարմար

• Քանի՞   քիմիական  տարր  է  առաջացնում  հետևյալ  պարզ  նյութերը`   թթվածին,  կարբին, սև  ֆոսֆոր, օզոն, ալմաստ, կարմիր  ֆոսֆոր, ֆուլերեն, գրաֆիտ, սպիտակ   ֆոսֆոր.  

      1)  6                                   2)  3                                 3)  4                                      4) 5

• Քանի՞  բարդ  նյութ  է  գրված`  ջրածին,  թթու,  գլյուկոզ, ազոտ,  կաուչուկ,  հիմք, սախարոզ,  ալմաստ,  օսլա,  օքսիդ, երկաթ, ածխաթթու գազ,  աղ,  բութան, օզոն. 
• 5                                  2)   7                                 3)   9                                  4)   10

• Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

    1)   Al, HCl,  Cu, Na₂SO₄                                                 3)  H₂O, N₂, MgO,  Ni, S₈

    2)   AgBr, H₂, CaCO₃, P₄                                                4)  NaOH, CO₂, NH₃, CuSO₄

 10.Ո՞ր շարքում  են  առկա  միայն  կովալենտային  կապերով  միացություններ.

     1)  NaCl, HCl, Cl₂, NaHCO₃                                      3)  H₂, NH₃, H₂O, CH₄

    2)  KBr, HNO₃, CaO, P₄                                            4)  N₂, Br₂, CuSO₄, Fe

1. Հետևյալ  մոլեկուլներից  որոնցու՞մ  է  առկա  և՛  իոնային, և՛  կովալենտային  կապ.

  ա)  H₂      բ)   CH₄      գ)  NH₃      դ)  Na₂O₂       ե)  N₂H₄      զ) NH₄Cl      է)  CaCl₂      ը)  Na₂O

   1) դ, զ                           2)  ա, բ, գ                               3)   դ, ե, զ                              4)  է, ը    

1. Սովորական պայմաններում  (20 ^oC)  ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  գազեր.

       1)  կալիումի ֆտորիդ,  բրոմ,  յոդ,  ջուր

       2)  կերակրի  աղ, սոդա,  կավիճ, սպիրտ

       3)  քլոր, ածխաթթու  գազ,  թթվածին, ազոտ

       4)  կարմիր ֆոսֆոր,  օզոն, բրոմ, յոդ, օսլա

1.  Որո՞նք  են  մոլեկուլային   բյուրեղավանդակով  պարզ  նյութեր. 

ա)  C_ալմաստ           բ)  P₄               գ)  S₈                   դ) Si                ե)   I₂       զ)  C_գրաֆիտ       է)  P_սև                       ը)  Br₂

1)  բ, գ, է, ը                   2)   ա, դ, զ, է                       3) բ, դ, զ,ը                           4)  բ, գ, ե, ը 

1.  Ինչպիսի՞ ագրեգատային  վիճակում  կարող  է  գտնվել  սնդիկը.

       1)  միայն  պինդ  վիճակ                                 
3)  միայն  հեղուկ  վիճակում

2)  միայն  գազային վիճակում                        4) բոլոր երեք վիճակներում                                                         

1. Որքա՞ն   է   ոսկու   ձուլակտորի   զանգվածը,  որի   ծավալը   2 սմ³  է, իսկ  ոսկու         

      խտությունը  19,3 գ/սմ³ է.

     1) 38,6գ                             2) 9,65գ                          3)  77,2գ                                4) 4,825գ

1.   Ո՞ր  մեծությունը  կամ  հատկանիշը  կարող  է  փոփոխվել  քիմիական     

       ռեակցիաների  ընթացքում.     ա) մոլեկուլների  թիվը,          բ)  ատոմների  թիվը,            

       գ)  նյութի  բնույթը,  դ)  նյութերի  գումարային  զանգվածը,  ե)  նյութերի  գույնը.

       1)  բ,գ,դ                         2)  ա,գ,ե                          3)  ա,բ,ե                           4)  բ,գ,դ

1.  Ո՞րն  է  ֆիզիկական  երևույթ.

      1)  ջուրը  տաքացնելիս` պղպջակների  անջատվելը

      2)  պղպջակների  անջատվելը  ջուրը  էլեկտրոլիզի  ենթարկելիս

      3)  օզոնի  առաջացումը  ամպրոպի  ժամանակ

      4)  գլյուկոզի  խմորվելը

1.   Հետևյալ  երևույթներից  որո՞նք  են  քիմիական.

      ա)  անձրևի  տեղալը                                                         ե)  երկաթի  ժանգոտումը

      բ)  մագնեզիումի  այրումը  թթվածնում                        զ)  սպիրտի  թորումը

      գ)  սնդիկի  գոլորշիանալը                                               է)  պղնձե  իրերի  կանաչելը

      դ)  ցինկի  փոխազդեցությունը  աղաթթվի  հետ

      1)  ա, բ, գ, դ                 2)   բ, դ, ե, է                    3)  բ, դ, ե, զ                    4)  ա, բ, գ, զ

1. Հետևյալ  նյութերից   չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու 

     աղերը, նշեք  յուրաքանչյուրի  անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂

     Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH , H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃.

Օքսիդ

Հիմք

Թթու

Աղ

MgO SO3 Al2O3 CO2 BaO Na2O

Ca(OH)2 Fe(OH)2, NaOH Al(OH)3

HCl HNO3 H2SO4 H3PO4

NaHCO3, AgNO3, NaCl, K2SiO3 CuSO4,

•  Ո՞ր  շարքում  են   տարրերը   ներկայացված   ըստ   երկրակեղևում   դրանց  տարածվածության  նվազման.

       1)  ալյումին, թթվածին, սիլիցիում, երկաթ                  

      2)  սիլիցիում, թթվածին, ալյումին, երկաթ

      3)  թթվածին, սիլիցիում, ալյումին, երկաթ

      4)  թթվածին, ալյումին, երկաթ, սիլիցիում

•  Ո՞րն  է  երկրակեղևում  առավել  տարածված  մետաղը.
• ալյումին                  2)  պղինձ                      3)  երկաթ                     4)  մագնեզիում

• Ո՞րն  է  Տիեզերքում  ամենատարածված  տարրը.

     1)  թթվածին                  2)  ջրածին                     3)  ածխածին                4)  ազոտ

• Որքա՞ն  է  կենսածին  տարրերի` C, H, O, N, P, S  պարունակությունը  կենդանի    

      օրգանիզմում  ըստ  զանգվածի ( %).    

    1)  24 %                            2)   97 %                          3)  76 %                        4)  62%

• Երկրակեղևում  թթվածնի  և  սիլիցիումի  զանգվածային  բաժինները  հավասար  են     

      0,48    և  0,28, համապատասխանաբար: Երկրակեղևում  թթվածնի  ատոմների  թիվը   

      քանի՞   անգամ   է  մեծ  սիլիցիումի  ատոմների  թվից.   

     1)   2                                2)  2,5                              3)  3                                 4)  4

•  Ո՞րն  է  զանգվածի  ատոմային  միավորը(զ.ա.մ.).
• ¹³C ատոմի  զանգվածի  1/12  մասը                   3)  ¹²C  ատոմի  զանգվածի 1/12  մասը
• ¹²C ատոմի  զանգվածը                                        4)  ²H  ատոմի   զանգվածը

•  Ո՞ր տարրական  մասնիկներից   է  կազմված  ատոմը.
      1)  միայն էլեկտրոններից
      2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
      3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
      4)  միայն պրոտոններից

•  Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական      

      տարրերի նշանները.
       1) F, C, P, Si, Na
      2)  O, C, Li, K, Ba
      3)  P, O, C, Fe, N
      4)  K, Na, P, Fe, C

•  Բնական  սիլիցիումը  երեք  իզոտոպների  խառնուրդ  է, որոնց  մոլային  բաժիններն   

 են`  <sup>28</sup>Si — 92%,  <sup>29</sup>Si — 5%  և  երրորդ  իզոտոպինը` 3%: Ո՞րն  է  երրորդ  իզոտոպի     

       զանգվածային   թիվը, եթե  սիլիցիումի  հարաբերական  ատոմային  զանգվածը  28,11  է.

      1)  30                                2)  31                                 3)  27                              4)  32

• Օրգանիզմում  գլյուկոզի  թթվածնավոր  և  անթթվածին  ճեղքումներին  մասնակցում  է  մի   նյութ,  որի  20  մոլեկուլի  զանգվածը   3,256 • 10^-21  գ  է: 

      Որքա՞ն  է  այդ  նյութի  հարաբերական     մոլեկուլային  զանգվածը.

      1)  98                                  2) 56                                 3) 80                                4) 40

• Ո՞ր  արտահայտության  մեջ  է  խոսվում  թթվածին  քիմիական  տարրի  վերաբերյալ.
•  ստացվում  է  ջրածնի  պերօքսիդի  քայքայումից
•  անհրաժեշտ  է շնչառության  համար
•  վատ  է  լուծվում  ջրում
•  ատոմն  ունի   1s²2s² 2p⁴ էլեկտրոնային  բանաձևը

• Բնութագրեք   հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը` H
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z =.. ` կարգաթիվը՝ 1, Z=1
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը) `պրոտոններ (p)=էլեկտրոններ(e)=1, նեյտրոններ(n)=0
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ լրացված էներգիական մակարդակների  թիվը — ջրածինը գտնվում է Մենդելեևի պարբերական համակարգի առաջին պարբերությունում

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը ` ջրածինը գտնվում է առաջին A(գլխավոր) խմբում, էլեկտրոնների  թիվը(e)=1

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների—-

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական  մակարդակների  և ենթամակարդակների)` 1

ը)  ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված` մետաղակա՞ն, թե՞ ոչ մետաղական՝ ոչ մետաղական                                                                                                                                 

  թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ`

ժ)  Կատարեք  հաշվարկներ` որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը` m_o (գ),տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`Mr, տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները օքսիդում:

Ջրածնի օքսիդի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը՝ Mr(

• Համապատասխանեցրե´ք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.

Հատկություններ	Անվանում
ա)  բնորոշ  հոտով  թափանցիկ  հեղուկ գ)  մետաղական  փայլով  պինդ գունավոր  նյութ դ)  ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	կավիճ սախարոզ քացախ թթվածին յոդ քլոր

  ա) բնորոշ  հոտով   թափանցիկ  հեղուկ- 3) քացախաթթու

բ) ջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ- 2) սախարոզ

գ) մետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ-6)  յոդ

դ) ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ-4) թթվածին

Ո՞ր շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

 1)  ա3, բ2, գ5 , դ4                                                    3)   ա3, բ2, գ5 , դ6

       2) ա3, բ1, գ6 , դ4                                                     4)   ա6, բ1, գ5 , դ3

•  Հաստատեք  կամ  հերքեք  պնդումների  ճշմարտացիությունը  օքսիդների  վերաբերյալ.
• Թթվածին  պարունակող  երկտարր  միացություններ են, որոնցում  թթվածնի  օքսիդացման  աստիճանը  -2  է:
• Բոլոր  օքսիդները  ջրում  լուծելի  են:
• Բոլոր  օքսիդները   փոխազդում  են  թթուների  հետ:
• Հիմնային  օքսիդները, փոխազդելով  թթուների  հետ, առաջացնում  են  աղ  և  ջուր:
• Ըստ  CaCO₃  → CaO  +  CO₂  ռեակցիայի հավասարման  ստացված  թթվային  օքսիդի  զանգվածը  ելային  աղի  զանգվածի  56 %- ն  է:
• Na₂O, CO₂,  N₂O₅, CaO, SO₃  օքսիդների  շարքում  գրված  է  երեք  հիմնային  օքսիդ:  

	1	2	3	4	5	6
Ճիշտ  է	x			x	x
սխալ  է		x	x			x
չգիտեմ

• Համապատասխանեցրեք  քիմիական  տարրի  նշանը,  դրա  բարձրագույն  օքսիդի  հիդրատի  ընդհանուր  բանաձևը   և  հիդրատում  տարրի  օքսիդացման  աստիճանը.

Տարրի  քիմիական             նշան	Օքսիդի  հիդրատի                     ընդհանուր                բանաձև	Տարրի  օքսիդացման        աստիճանը
ա)  Cu  բ)   Li       գ)  Al           դ)  S           ե)  N	1)  ROH 2)  R(OH)2        3)  H2RO4        4)  H3RO3        5)  HRO3	Ա) +3 Բ)  +1   Գ)  +4  Դ)  +2  Ե)  +6  Զ)  +5

  Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.                                                                                 

1. ա2Ա, բ1Գ, գ4Ա, դ4Գ, ե4Ե                                       3)  ա3Բ, բ1Դ, գ4Ա, դ3Գ, ե5Դ                               

 2)   ա2Դ, բ1Բ, գ4Ա, դ3Ե, ե5Զ                                        4)  ա2Դ, բ1Բ, գ4Բ, դ5Զ, ե3Գ

35. Տրված են հետևյալ ռեակցիաների հավասարումները.

     ա)  4NO₂ + O₂ + 2H₂O = 4HNO₃

     բ)  Fe + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu

    գ)  2CO + O₂ = 2CO₂

    դ)  3NaOH + AlCl₃ = 3NaCl + Al(OH)₃

    ե)  2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

    զ)  CaCO₃ = CaO + CO₂

   35-ա)  Տրվածներից   որո՞նք  են  և՛ միացման, և՛ օքսիդացման–վերականգնման   

             ռեակցիաների  հավասարումներ.

     1) ա, բ, ե                        2) ա, բ, գ                         3)  ե, դ                                4) ա,գ

   35-բ)  Ըստ  և՛ քայքայման, և՛ օքսիդացման–վերականգնման ռեակցիայի   

          հավասարման՝   որքա՞ն  է  օքսիդիչ  տարրի  կարգաթիվը.

         1) 8                                  2) 19                             3)  20                                 4) 25

•  Տարրի  RO₂  բանաձևով  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  72,73 %  է:

36- ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  կարգաթիվը 6

      36-բ)   Որքա՞ն  է   RO₂  օքսիդի  մեկ  մոլի  հետ  փոխազդած  կալիումի  հիդրօքսիդի 28 % 

40

                  զանգվածային  բաժնով  լուծույթի  առավելագույն  զանգվածը…

• Տրված  է  փոխարկումների  հետևյալ  շղթան.  Fe ^X1→FeCl₂ ^X2→FeCl₃

     37- ա)  Որո՞նք են փոխարկումների տրված շղթայում  X₁ և  X₂ նյութերը.

    1) Cl₂ և Fe                    2) HCl և KCl                   3) Cl₂ և KCl                    4) HCl և Cl₂

    37-բ)  Ի՞նչ ծավալով (լ, ն. պ.) X₂ նյութ  կծախսվի  65 գ FeCl₃  ստանալիս` ըստ  

              տրված  փոխարկումների շղթայի

   1) 2,24                           2) 4,48                              3) 1,12                              4) 3,36

•   R  մետաղը   թթվածնի   հետ  առաջացնում  է  օքսիդ, որում  մետաղի              զանգվածային  բաժինը  52,94 % է: Հայտնի է, որ  այդ  մետաղի  իոնում                  պրոտոնների  և էլեկտրոնների  թվերի  տարբերությունը  3  է:  

    38-ա) Որքա՞ն  է  R  տարրի  կարգաթիվը.                                                                                             

1. 11                           2)   20                                  3)  13                               4)  12 

    38-բ)  Ի՞նչ ծավալով (մլ, ն.պ.)  գազ  կանջատվի  0,54 գ  մետաղի  և  4,38 %   

          զանգվածային  բաժնով   քլորաջրածնի  50 գ  լուծույթի  փոխազդեցությունից.

1.  112                      2)   224                                  3)  336                            4)  672

•  Պարբերական  համակարգի  գլխավոր  ենթախմբերի  տարրերից  մեկի  բարձրագույն  օքսիդի  մոլային  զանգվածը 108 գ/մոլ  է, իսկ  այդ  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  74 % է:

     39- ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  ջրածնային  միացության  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ)…

     39-բ)  Ի՞նչ  զանգվածով (գ) թթու  կառաջանա  այդ  օքսիդի  մեկ  մոլը  ջրում  լուծելիս…

•   Քիմիական  տարրի  իզոտոպի  զանգվածային  թիվը  127  է:

 40-ա)  Որքա՞ն  է  այդ  իզոտոպի  ատոմում  պարունակվող  նեյտրոնների  թիվը…

       40-բ)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  բարձրագույն  օքսիդին  համապատասխանող  հիդրատի

                  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը…

Ճիշտ կատարած առաջադրանքների  թիվը	25-34	35-46	47-55	56-63
Միավորը	4-5	6-7	8-9	9-10

         Առաջադրանքները  Ձեզ  համար  սիրով  կազմեց`  Վեներա  Հայկի  Խառատյանը

Քիմիա

Կենսական տարրերը դրանք այն տարերն են որից կազմված ենք մենք։
Մակռո տարեր 6 են ՝
C, H, O, N, P, S

Առաջադրանքներ. Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը ջրածին, ածխածին, ազոտ, թթվածին, քլոր, ալյումին, նատրիում, կալիում, կալցիում, սիլիցիում, ֆոսֆոր, ծծումբ, երկաթ, մանգան, պղինձ, արծաթ, ոսկի

ջրածին

Գրեք  քիմիական  տարրի  նշանը H կարգաթիվը 1, միջուկի  լիցքը +1, հարաբերական ատոմային զանգվածը 1, մեկ ատոմի զանգվածը` m₀ 1,66*10^-27 ատոմի բաղադրությունը 1p 1e 0n.

ո՞ր  պարբերության տարր  է առաջին

ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է առաջին խմբի գլխավոր ենթախմբի։

ատոմի  էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը, էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով

մետաղ է՞, թե ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ  առկա  են  այդ  տարրի ատոմներ`բերեք  տարբեր  

տարրերի  հետ    առաջացրած    միացությունների  բանաձևե

Քիմիա

Առաջադրանքներ. *-Նյութերը դասակարգել, անվանել,գրել բանաձևերը, նկարագրել  ֆիզիկական  հատկությունները՝ գույնը, ագրեգատային  վիճակը(պինդ, հեղուկ, գազային), եռման,հալման ջերմաստիճանները, ջերմա-,էլեկտրահաղորդականությունը, լուծելիությունը ջրում  և այլն:

Բոլոր նյութերը բնութագրվում են որոշակի հատկություններով: Նյութերի հատկություններից են օրինակ, ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, խտությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, էլեկտրահաղորդականությունը, ջերմահաղորդականությունը, մագնիսական հատկությունը, ամրությունը ( պինդ նյութի դեպքում): Ի դեպ, սրանք բոլորը նյութի ֆիզիկական հատկություններն են, որոնք բացառապես կախված են նյութի կառուցվածքից: 

Կրկնողություն 7-8

1. Որն է կոչվում ֆիզիկական մարմին, օրինականեր։
   Սհ․ Ֆիզիկական մարմինը ունի ծավալ(v ֊ մ³ , լ, մլ, ) և զանգված(m ֊կգ․ գ․ մգ․ տ․ ց․)։ Ամեն ինչ մեր շուրջ կազմված է ֆիզիկական մարմիններից։
2. Որն է կոչվում նյութ, սհմանել, գրել պարզ և բարդ նյութերի օրինակներ։
   Սհ․ Այն ինչից կազմված են բոլոր ֆիզիկական մարմինները կոչվում են նյութ։
   Նյութը որոշակի զանգված և ծավալ ունեցող փոքրագույն մասնիկների (ատոմ, մոլեկուլ, իոններ) փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ բաղադրությամբ, կառուղվածքով , հատկություններով օժտված։
3. Որոնք են նյութի հատկությունները (տարբերում են նյութերի ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական )
   Հատկություննայն բնութագրիչն է, որով նյութերը նմանվում են իրար կամ տարբերվում միմյանցից:  
   Քիմիական հատկությունները նյութերի այն առանձնահատկություններն են, որոնք առնչություն ունեն քիմիական գործընթացների հետ, այսինքն` արտահայտվում են քիմիական ռեակցիաներում և ուղղակի ազդեցություն են ունենում ռեակցիայի ընթացքի վրա
   Նյութի ֆիզիկական հատկություններն են՝ ագրեգատային վիճակը, գույնը, հոտը, համը, լուծելիությունը ջրում, խտությունը, հալման և եռման ջերմաստիճանները, ջերմա և էլկտրահաղորդականությունը և պլաստիկություն, մետաղական փայլը:
4. Երևույթներ։ Ֆիզիկական քիմիական երևույթներ։